Η κλιματική κρίση έχει οδηγήσει σε αύξηση της γύρης και επιδείνωση των εποχιακών αλλεργιών, σύμφωνα με ειδικούς. Η υπερθέρμανση του πλανήτη παρατείνει τις περιόδους γύρης, με αποτέλεσμα οι πάσχοντες να εκτίθενται σε μεγαλύτερες ποσότητες γύρης για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Ένα ακραίο παράδειγμα είναι το περιστατικό «άσθματος από καταιγίδα» που συνέβη στη Μελβούρνη το 2016, όπου εκατοντάδες άνθρωποι χρειάστηκαν ιατρική βοήθεια λόγω της υψηλής συγκέντρωσης γύρης που διασκορπίστηκε από καταιγίδες. Ορισμένα φυτά, όπως η αλευρώδης, ευδοκιμούν με αυξημένα επίπεδα CO2, γεγονός που ενισχύει την παραγωγή γύρης.
Χωρίς άμεσες ενέργειες για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, οι αλλεργίες αναμένεται να επιδεινωθούν τα επόμενα χρόνια.
Διαβάστε παρακάτω
Οι πάσχοντες από εποχιακές αλλεργίες πλήττονται από περισσότερη γύρη για μεγαλύτερη περίοδο λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας, αλλά η υπερθέρμανση του πλανήτη προκαλεί επίσης ανησυχητικά ακραία φαινόμενα αλλεργίας, λένε οι ειδικοί.
Οι άνθρωποι μπορούσαν να δουν την καταιγίδα, αλλά δεν μπορούσαν να δουν τι συνέβαινε στο εσωτερικό της. Τρισεκατομμύρια σωματίδια γύρης, που είχαν απορροφηθεί από τα σύννεφα καθώς σχηματιζόταν η καταιγίδα, διασπάστηκαν τώρα από τη βροχή, τους κεραυνούς και την υγρασία σε όλο και μικρότερα κομμάτια – και στη συνέχεια ρίχτηκαν πίσω στη Γη για να τα εισπνεύσουν οι άνθρωποι.
Ήταν γύρω στις 18:00 της 21ης Νοεμβρίου 2016 όταν ο αέρας στη Μελβούρνη της Αυστραλίας έγινε θανατηφόρος. Οι τηλεφωνικές γραμμές των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης άναψαν, οι άνθρωποι που πάλευαν να αναπνεύσουν άρχισαν να κατακλύζουν τα νοσοκομεία και η ζήτηση για ασθενοφόρα ήταν τόσο μεγάλη που τα οχήματα αδυνατούσαν να προσεγγίσουν τους ασθενείς που είχαν κολλήσει στο σπίτι τους. Τα τμήματα επειγόντων περιστατικών είδαν οκτώ φορές περισσότερους ανθρώπους να προσέρχονται με αναπνευστικά προβλήματα από ό,τι θα περίμεναν κανονικά. Σχεδόν 10 φορές περισσότεροι άνθρωποι με άσθμα εισήχθησαν στο νοσοκομείο.
Συνολικά, 10 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, συμπεριλαμβανομένης μιας 20χρονης φοιτήτριας νομικής που πέθανε στο γκαζόν της, περιμένοντας ασθενοφόρο, ενώ η οικογένειά της προσπαθούσε να την επαναφέρει. Ένας επιζών περιέγραψε πώς ανέπνεε κανονικά και στη συνέχεια, μέσα σε 30 λεπτά, βρέθηκε να αγκομαχάει για αέρα. «Ήταν τρελό», είπε στους δημοσιογράφους από το κρεβάτι του νοσοκομείου.
Ο Paul Beggs, επιστήμονας περιβαλλοντικής υγείας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Macquarie στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας, θυμάται καλά το περιστατικό. “Ήταν ένα απολύτως μαζικό γεγονός. Πρωτοφανές. Καταστροφικό”, λέει. «Οι άνθρωποι στη Μελβούρνη, οι γιατροί και οι νοσοκόμες και οι άνθρωποι στα φαρμακεία – όλοι δεν ήξεραν τι συνέβαινε».
Σύντομα έγινε σαφές ότι επρόκειτο για μια μαζική περίπτωση «ασθματος από καταιγίδα», το οποίο συμβαίνει όταν ορισμένοι τύποι καταιγίδων διασπούν τα σωματίδια γύρης στον αέρα, απελευθερώνοντας πρωτεΐνες και ρίχνοντάς τες στους ανυποψίαστους ανθρώπους που βρίσκονται από κάτω. Οι ευρέως διασκορπισμένες πρωτεΐνες μπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις σε ορισμένους ανθρώπους – ακόμη και σε εκείνους που δεν ήταν προηγουμένως ασθματικοί.
Οι καταιγίδες άσθματος όπως αυτή που έπληξε τη Μελβούρνη είναι ένα ακραίο παράδειγμα του πώς η γύρη των φυτών και οι αλλεργίες που προκαλεί μεταβάλλονται δραματικά από την κλιματική αλλαγή. Καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται, σε πολλές περιοχές – ιδίως στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Αυστραλία – οι εποχικές αλλεργίες επηρεάζουν όλο και μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων, για μεγαλύτερη περίοδο και με χειρότερα συμπτώματα, λένε οι επιστήμονες.
Φέτος, στις ΗΠΑ, τα επίπεδα γύρης προβλέπεται να είναι υψηλότερα από τον ιστορικό μέσο όρο σε 39 πολιτείες αυτή την εποχή. Και αυτό είναι πιθανό να επιδεινωθεί τα επόμενα χρόνια, προειδοποιούν οι ειδικοί.
Η ίδια η γύρη είναι ένα ουσιαστικό και πάντα παρόν μέρος του κόσμου μας. Αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια περνούν μεταξύ των φυτών, επιτρέποντάς τους να αναπαραχθούν. Ενώ ορισμένα φυτά διασπείρουν τη γύρη τους με τη βοήθεια εντόμων, άλλα βασίζονται στον άνεμο, στέλνοντας τεράστιες ποσότητες αυτής της κονιορτοποιημένης ουσίας στον αέρα. Πολλά δέντρα, χόρτα και είδη ζιζανίων βασίζονται στη διασπορά της γύρης τους με τον άνεμο. Είναι αυτά που είναι ιδιαίτερα πιθανό να προκαλέσουν εποχιακές αλλεργίες ή αλλεργική ρινίτιδα.
Αυτό συμβαίνει όταν το ανοσοποιητικό σας σύστημα αναγνωρίζει λανθασμένα τη γύρη ως επιβλαβή ουσία, προκαλώντας μια αντίδραση που κανονικά προορίζεται για παθογόνα βακτήρια ή ιούς. Τα συνήθη συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ρινική καταρροή, φαγούρα στα μάτια και φτέρνισμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εποχικές αλλεργίες μπορεί να προκαλέσουν δυσκολίες στην αναπνοή, όταν η φλεγμονή στους αεραγωγούς οδηγεί σε διόγκωση, καθιστώντας δύσκολη τη διοχέτευση αρκετού αέρα στους πνεύμονες.
Ενώ η Μελβούρνη υπήρξε το άτυχο επίκεντρο του άσθματος από καταιγίδα, με επτά μεγάλα περιστατικά άσθματος από καταιγίδα να έχουν καταγραφεί από το 1984, παρόμοια περιστατικά έχουν συμβεί σε όλο τον κόσμο, από το Μπέρμιγχαμ στο Ηνωμένο Βασίλειο έως την Ατλάντα στις ΗΠΑ. Παρόλο που πρόκειται ακόμη για σπάνια συμβάντα, η κλιματική αλλαγή μπορεί να αυξάνει την πιθανότητα περιστατικών κεραυνοβόλου άσθματος, εν μέρει επειδή παρατείνει τις εποχές γύρης, αλλά και επειδή αυξάνει τη συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων, συμπεριλαμβανομένων των καταιγίδων.
Αν και δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ακριβώς πόσο η κλιματική αλλαγή επηρέασε το περιστατικό άσθματος από καταιγίδα το 2016 στη Μελβούρνη, ο Beggs είναι «αρκετά βέβαιος» ότι είχε κάποιο αντίκτυπο.
«Γνωρίζουμε ότι η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε μεγαλύτερες ποσότητες γύρης στην ατμόσφαιρα», λέει. “Αλλάζει την εποχικότητα της γύρης. Αλλάζει τους τύπους γύρης στους οποίους είμαστε εκτεθειμένοι”. Ο Beggs, ο οποίος έχει ερευνήσει εκτενώς το άσθμα από καταιγίδες, δημοσίευσε το 2024 μια εργασία που εξέταζε τις σχέσεις μεταξύ αυτού του φαινομένου και της κλιματικής αλλαγής.
Ευτυχώς, τα μεγάλα ασθματικά φαινόμενα καταιγίδων παραμένουν σπάνια. Αλλά η κλιματική αλλαγή αυξάνει τον κίνδυνο έκθεσης των ανθρώπων στη γύρη και με άλλους τρόπους.
Για ένα πράγμα, η άνοδος της θερμοκρασίας σημαίνει ότι οι εποχές γύρης – όταν τα φυτά εκπέμπουν γύρη, συνήθως κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού – ξεκινούν νωρίτερα και διαρκούν περισσότερο, λέει η Elaine Fuertes, επιστήμονας δημόσιας υγείας που επικεντρώνεται στο περιβάλλον και τις αλλεργικές ασθένειες στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρδιάς και Πνευμόνων του Imperial College στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Θα έχουμε ανθρώπους που εμφανίζουν συμπτώματα νωρίτερα μέσα στο έτος, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα», λέει.
Σε ορισμένα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ευρώπης, ένας από τους βασικούς ενόχους είναι η αλευρώδης – μια ευρέως διαδεδομένη ομάδα ανθοφόρων φυτών που πολλοί άνθρωποι θεωρούν ζιζάνια. Υπάρχουν διάφορα είδη αγκαθωτού σε όλο τον κόσμο, αλλά μπορούν να παράγουν ασύλληπτες ποσότητες γύρης. Ένα μόνο φυτό είναι ικανό να εκπέμψει ένα δισεκατομμύριο κόκκους γύρης, για παράδειγμα. Η κουτσουπιά αναπτύσσεται σε κήπους και αγροτικές εκτάσεις, αλλά και σε γωνιές και σπηλιές σε αστικά περιβάλλοντα.
Οι αλλεργίες στη γύρη του αγκαθωτού επηρεάζουν ήδη περίπου 50 εκατομμύρια ανθρώπους μόνο στις ΗΠΑ. Μια μελέτη που ανέλυσε δεδομένα από 11 τοποθεσίες στη Βόρεια Αμερική μεταξύ 1995 και 2015 διαπίστωσε ότι 10 από αυτές τις τοποθεσίες βίωσαν μεγαλύτερες εποχές γύρης αλευρωδών – μερικές φορές πολύ μεγαλύτερες. Κατά τη διάρκεια αυτής της 20ετούς περιόδου, η εποχή επιμηκύνθηκε κατά 25 ημέρες στο Γουίνιπεγκ της Μανιτόμπα, κατά 21 ημέρες στο Φάργκο της Βόρειας Ντακότα και κατά 18 ημέρες στη Μινεάπολη της Μινεσότα.
«Ο χειμώνας θερμαίνεται, οι άνοιξη ξεκινά νωρίτερα και οι πτώσεις καθυστερούν, και έτσι ο χρόνος που περνάτε σε εξωτερικούς χώρους σε επαφή με την αλλεργική γύρη σίγουρα αυξάνεται», λέει ο Lewis Ziska, αναπληρωτής καθηγητής περιβαλλοντικής επιστήμης της υγείας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ, και ένας από τους επιστήμονες που ερεύνησαν την εποχή της γύρης του αγκαθωτού.
Οι αλλαγές αυτές γίνονται πιο δραστικές στα βόρεια τμήματα της Βόρειας Αμερικής, της Ευρώπης και της Ασίας, λέει ο Ziska. Αλλά και στην Αυστραλία και στα νότια τμήματα της Νότιας Αμερικής και της Αφρικής.
Χωρίς άμεσες περικοπές στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, το φαινόμενο είναι πιθανό να επιδεινωθεί. Μια μελέτη του 2022, για παράδειγμα, υπολόγισε ότι, μέχρι το τέλος του αιώνα, οι εποχές γύρης θα αρχίζουν έως και 40 ημέρες νωρίτερα και θα τελειώνουν έως και 15 ημέρες αργότερα από ό,τι τώρα – πράγμα που ενδεχομένως σημαίνει δύο επιπλέον μήνες συμπτωμάτων για τους πάσχοντες από αλλεργική ρινίτιδα ετησίως.
Δεν είναι μόνο ότι οι άνθρωποι εκτίθενται στα αλλεργιογόνα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Είναι επίσης ότι η ποσότητα των αλλεργιογόνων στον αέρα αυξάνεται σε πολλά μέρη του κόσμου. Τη δεκαετία του 2000, η περίοδος γύρης στις ηπειρωτικές ΗΠΑ ξεκίνησε τρεις ημέρες νωρίτερα από ό,τι τη δεκαετία του 1990, αλλά το κρίσιμο είναι ότι η ποσότητα γύρης στον αέρα ήταν επίσης κατά 46% υψηλότερη.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα αυξάνονται, λόγω των εκπομπών από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Και πολλά από τα πιο ενοχλητικά φυτά για τους πάσχοντες από αλλεργική ρινίτιδα ευδοκιμούν με CO2.
Όταν οι ερευνητές καλλιέργησαν ένα συγκεκριμένο είδος γρασιδιού σε διαφορετικά επίπεδα CO2, για παράδειγμα, διαπίστωσαν ότι τα φυτά που αναπτύχθηκαν σε ατμόσφαιρα που περιείχε CO2 σε 800 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm) είχαν άνθη που παρήγαγαν περίπου 50% περισσότερη γύρη από τα φυτά που αναπτύχθηκαν σε αέρα που περιείχε 400ppm. Το τελευταίο μιμείται τα σημερινά επίπεδα CO2 στην ατμόσφαιρα της Γης.
Ομοίως, άλλοι επιστήμονες πειραματίστηκαν επίσης με την καλλιέργεια διαφορετικών τύπων βελανιδιάς, η γύρη της οποίας συχνά προκαλεί αλλεργική ρινίτιδα σε χώρες όπως η Νότια Κορέα. Υπό το σενάριο των 720ppm CO2, διαπίστωσαν ότι κάθε δρυς είχε μέσο όρο γύρης 13 φορές μεγαλύτερο από αυτόν που είχαν τα δέντρα υπό το σενάριο των 400ppm. Ακόμη και στα 560ppm, η παραγωγή γύρης ήταν 3,5 φορές υψηλότερη από τα σημερινά επίπεδα.
Πηγή: BBC