Ο Δαμιανός Πάντας: «Κάθε έργο που δημιουργώ για μένα είναι μια ξεχωριστή στιγμή»

Με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του βιβλίου με τίτλο «Το Κόκκινο Σύννεφο», ο συγγραφέας και μουσικός, Δαμιανός Πάντας «συστήνεται» και μιλά για τη μουσική του, τα έργα του και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει.

• Διαβάζουμε ότι η μουσική μπήκε στη ζωή από την τρυφερή ηλικία των 5 ετών. Ποια ήταν τα ερεθίσματα;

Υποθέτω πως σημαντικό ρόλο έπαιξε η μητέρα μου γιατί θυμάμαι πως πάντα στο σπίτι έπαιζε μουσική. Τα πρώτα μου ακούσματα από νήπιο ακόμα ήταν τα τραγούδια του Χατζιδάκι, του Θεοδωράκη και του Λοίζου.

Δεν είχαμε όμως οικογενειακή μουσική παράδοση, δεν υπήρχε κάποιος συγγενής μουσικός. Οι γονείς μου κατάλαβαν από νωρίς την κλίση μου στην μουσική  γιατί δεν έπαιζα με παιχνίδια ανάλογα της ηλικίας μου. Προτιμούσα να ασχολούμαι  με πλαστικές κιθάρες ,φυσαρμόνικες και παιδικά πιάνα. Υπάρχει και μια ιστορία που την ξέρουν ελάχιστοι . Από μικρό παιδί τραγουδούσα με έναν ιδιόρρυθμο τρόπο. Δεν έλεγα τους στίχους των τραγουδιών αλλά τις νότες, χωρίς να γνωρίζω τότε  ούτε τί σημαίνει πεντάγραμμο. Μια μέρα  βρέθηκε στο  σπίτι μας ένας οικογενειακός φίλος που ήταν μουσικός κι έτυχε να με  ακούσει. Ανέφερε στους γονείς μου πως τραγουδούσα επακριβώς τις νότες του τραγουδιού. Όπως καταλαβαίνεις, μετά από αυτό οι γονείς μου με πήραν από το χέρι και με έγραψαν στο Εθνικό Ωδείο. Αυτό το περιστατικό στάθηκε η αφορμή να συνειδητοποιήσω από νωρίς δύο πράγματα. Το πρώτο ήταν πως θα γινόμουν  μουσικός και το δεύτερο πως δεν θα γινόμουν ποτέ τραγουδιστής.

Οι γονείς μου όχι μόνο δέχτηκαν την απόφασή μου αλλά με ενθάρρυναν και με στήριξαν. Νιώθω πραγματικά τυχερός κι ευγνώμων που είχα την τύχη να μεγαλώσω σε ένα τόσο φιλότεχνο οικογενειακό περιβάλλον .

• Πώς θα χαρακτήριζες τη μουσική σου και ποιες επιρροές έχουν διαμορφώσει την πορεία σου;

Η μουσική μου θα  έλεγα πως είναι μια συνεχή αναζήτηση για τον ήχο που εκφράζει το εσωτερικό μου σύμπαν. Δεν επιδιώκω να περιορίζομαι σε ένα συγκεκριμένο είδος ή στυλ, αλλά να αφήνω τη μουσική να αναπνέει και να εξελίσσεται με το χρόνο μαζί μου. Ανέκαθεν πίστευα πως η μουσική είναι ένα μέσο για να μεταφέρουμε συναισθήματα και ιδέες που δύσκολα μπορούν να αποδοθούν με λόγια. Οι επιρροές μου είναι πολλές και προέρχονται από διαφορετικούς τομείς της τέχνης και του πολιτισμού. Από τη μία, η κλασική μουσική, με τη δομή και την αριστοτεχνική λεπτότητα της, είναι για μένα μια σταθερή βάση. Από την άλλη, η σύγχρονη μουσική και η εξερεύνηση νέων ήχων, που καταρρίπτουν τα παραδοσιακά όρια, με ενθουσιάζει. Δεν πρέπει να παραβλέψω τις λαϊκές και παραδοσιακές μουσικές, καθώς μέσα τους βρίσκω ένα βαθύ συναίσθημα που δεν συναντάς συχνά στα πιο ακαδημαϊκά έργα. Ολοένα και περισσότερο, η πορεία μου διαμορφώνεται από την ανάγκη να αναμειγνύω και να επανασυνδέω αυτά τα στοιχεία, αναζητώντας έναν ήχο που να είναι ταυτόχρονα προσωπικός και καθολικός.

• Έχεις γράψει πλήθος έργων. Ποιο ή ποια είναι αυτά που ένιωσες πραγματικά υπερήφανος;

Κάθε έργο που δημιουργώ για μένα είναι μια ξεχωριστή στιγμή. Δεν νομίζω ότι πρέπει να εστιάζω σε ποιο έργο νιώθω υπερήφανος περισσότερο από τα υπόλοιπα, γιατί η υπερηφάνεια, όσο θετική και να είναι, μπορεί να με απομακρύνει από την ανάγκη για συνεχή αναζήτηση και βελτίωση. Ωστόσο, υπάρχουν στιγμές όπου τα έργα μου έχουν καταφέρει να αποτυπώσουν με τον πιο αληθινό τρόπο αυτό που ένιωθα και ήθελα να εκφράσω εκείνη τη στιγμή. Αυτά τα έργα, τα οποία φαίνεται ότι αγγίζουν πιο βαθιά τον κόσμο, είναι τα πιο σημαντικά για μένα. Δεν πρόκειται μόνο για την τεχνική αρτιότητα, αλλά για την ικανότητα να συνδέεται το έργο με τις καρδιές των ανθρώπων, να δημιουργεί μια κοινή συναισθηματική εμπειρία.

• Τα αρνητικά σχόλια μπορούν να σε επηρεάσουν; Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζεις ως μουσικοσυνθέτης;

Τα αρνητικά σχόλια, όπως κάθε είδους κριτική, είναι κάτι το αναπόφευκτο και μέρος της διαδικασίας της δημιουργίας αλλά και της δουλειάς μου. Φυσικά, πάντα υπάρχει μια στιγμιαία απογοήτευση – είμαι άνθρωπος, άλλωστε. Όμως, μαθαίνω να τα αποδέχομαι ως κομμάτι της πορείας μου και να τα χρησιμοποιώ για να αναλογιστώ τι μπορεί να χρειάζεται βελτίωση ή διαφορετική προσέγγιση. Πάντα επιδιώκω την αλήθεια μέσα από τη μουσική, και αυτό απαιτεί να ακούω και να δέχομαι τα σχόλια, τα θετικά και τα αρνητικά, με σκοπό να συνεχίσω να εξελίσσομαι.

Οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζω ως μουσικοσυνθέτης είναι μάλλον εσωτερικές. Η συνεχής αναζήτηση της αυθεντικότητας και της ειλικρίνειας μέσα στην τέχνη είναι η πιο δύσκολη πρόκληση. Είναι μια διαρκής προσπάθεια να παραμένω πιστός στη μουσική μου φωνή, ανεξάρτητα από τις εξωτερικές συνθήκες ή τις προσδοκίες των άλλων. Στη μουσική  το πιο σημαντικό για μένα είναι να διατηρώ την αλήθεια της δημιουργίας μου και να μην αφήνω τίποτα να με απομακρύνει από την καθαρότητα της προσωπικής μου έκφρασης.

• Έχεις γράψει μουσική και για τρία παιδικά μιούζικαλ. Υπήρξε κάποιο σχόλιο ενός «μικρού σου θαυμαστή» που θυμάσαι να μας πεις;

Τα σχόλια των παιδιών είναι πάντα τα πιο αυθεντικά και αληθινά, χωρίς καμία σκοπιμότητα ή υποκρισία. Θυμάμαι μια φορά, στο διάλειμμα μιας συναυλίας μου ήρθε ένα κοριτσάκι επτά ετών με τους γονείς του και μου είπε: “Η μουσική σας με έκανε να νιώθω ότι μπορώ να γίνω μουσικός κι εγώ”. Ήταν ένα τόσο απλό και τόσο βαθύ σχόλιο ταυτόχρονα, γιατί αντανακλούσε ακριβώς αυτό που ήθελα να πετύχω: να εμπνεύσω τα παιδιά να πιστέψουν στις δυνατότητές τους και να νιώσουν ελεύθερα να εκφράσουν τα συναισθήματά τους μέσω της τέχνης. Αυτές οι στιγμές με κάνουν να καταλαβαίνω την αξία του έργου μου, πέρα από την τεχνική και την ακρόαση. Είναι ένας ψυχικός δεσμός, χωρίς λόγια.

• Ποια είναι η καθημερινή σου ρουτίνα για να κρατάς τη δημιουργικότητά σου ζωντανή και παραγωγική;

Η δημιουργικότητα απαιτεί καθημερινή φροντίδα και αφοσίωση. Δεν πιστεύω σε στιγμές ξαφνικής έμπνευσης, αλλά στη δύναμη της συστηματικής δουλειάς. Αφιερώνω ώρες στο πιάνο, στη μελέτη και την αναθεώρηση παλιών έργων ή στο να δοκιμάσω νέα μουσικά μοτίβα. Παράλληλα, δεν ξεχνώ να απολαμβάνω τη ζωή γύρω μου, να διαβάζω και να συζητώ με όλους τους ανθρώπους, καθώς αυτό ενισχύει τη δημιουργικότητά μου. Η καθημερινή μου ρουτίνα δεν είναι απλά μια διαδικασία δουλειάς, αλλά και μια μορφή αυτογνωσίας που μου επιτρέπει να παραμένω πιστός στην τέχνη μου, ενώ ταυτόχρονα να εξελίσσομαι ως άνθρωπος.

• Πώς βλέπεις την τρέχουσα κατάσταση της ελληνικής μουσικής σκηνής και τι θα ήθελες να αλλάξει ή να βελτιωθεί;

Η τρέχουσα κατάσταση της ελληνικής μουσικής σκηνής είναι γεμάτη αντιφάσεις. Από τη μία, υπάρχουν εξαιρετικοί καλλιτέχνες που συνεχώς ανανεώνουν και εμπλουτίζουν τη μουσική μας παράδοση, αναδεικνύοντας νέα είδη και ήχους. Από την άλλη, παρατηρούμε και μια στροφή προς την εμπορικότητα, όπου πολλές φορές η μουσική χάνει την αυθεντικότητα της αντικαθιστώντας τις βαθιές αξίες της με πιο επιφανειακά πρότυπα.

Αυτό που θα ήθελα να δω να αλλάξει είναι η επένδυση σε πιο ουσιαστική μουσική παιδεία και στην ενθάρρυνση της δημιουργικότητας χωρίς περιορισμούς. Δεν είναι τόσο το «είδος» ή η «φόρμα» που έχει σημασία, όσο η ανάγκη να δοθεί χώρος στους καλλιτέχνες να εκφράσουν τις αληθινές τους ανησυχίες. Θα ήθελα να δω μια σκηνή πιο ανοιχτή στη διαφοροποίηση, που να μην περιορίζεται σε στεγανά, αλλά να επιτρέπει στους δημιουργούς να πειραματίζονται και να καινοτομούν, συνδέοντας την παράδοση με το μέλλον με έναν οργανικό τρόπο.

Επίσης, πιστεύω ότι η υποστήριξη των νέων καλλιτεχνών, καθώς και η ενίσχυση των ανεξάρτητων παραγωγών και δημιουργών, είναι κάτι που πρέπει να ενδυναμωθεί. Η μουσική, σε οποιαδήποτε μορφή της, πρέπει να παραμείνει ζωντανή και ελεύθερη, χωρίς να απορροφηθεί από τις εμπορικές πιέσεις της εκάστοτε εποχής.

• Η σύνθεση και η ενορχήστρωση είναι τέχνες που απαιτούν πολλή αφοσίωση. Ποιο κομμάτι της διαδικασίας σε ικανοποιεί περισσότερο;

Ωραία ερώτηση! Αυτό που με ικανοποιεί περισσότερο σε αυτές τις διαδικασίες είναι η στιγμή της δημιουργικής αποκάλυψης – όταν μια ιδέα, ένας ήχος ή μια μελωδία αποκαλύπτεται σε όλη της την έκταση και αρχίζει να παίρνει μορφή. Αυτή η στιγμή είναι μια ιδιαίτερη εμπειρία, καθώς συνειδητοποιώ πως κάτι που υπήρχε μόνο στο μυαλό μου, ενδεχομένως και σε λανθάνουσα μορφή – αρχίζει να υλοποιείται σε μελωδία και αρμονία.

Η ενορχήστρωση, από την άλλη, είναι για μένα μια υπέροχη αλχημεία. Είναι η διαδικασία του να δώσω στην ιδέα χρώμα και βάθος, να την εξελίξω με το κατάλληλο όργανο, να δημιουργήσω μια ηχητική αφήγηση. Αυτή η διαδικασία είναι εξίσου ικανοποιητική, γιατί δεν αφορά μόνο την ακρόαση, αλλά και την «αισθητική αρχιτεκτονική» του έργου.

Ωστόσο, η μεγαλύτερη ικανοποίηση για μένα έρχεται όταν το έργο μου αρχίζει να συνδέεται με το κοινό. Είναι η στιγμή που η μουσική μου  «ζει» πέρα από εμένα, όταν καταφέρνει να αγγίξει κάποιον, να προκαλέσει συναισθήματα ή σκέψεις, να δημιουργήσει μια αλληλεπίδραση με τον ακροατή. Εκεί καταλαβαίνω ότι όλη η διαδικασία – η σύνθεση, η ενορχήστρωση, η παραγωγή – απέφερε τον καρπό της.»

• Εκτός από τη μουσική, υπάρχουν και δύο συγγραφικά εγχειρήματα, που έχεις ως «παιδιά» σου. Το βιβλίο «Μεταβολή» και το «Κόκκινο Σύννεφο». Ποια είναι η μεγαλύτερη έμπνευση πίσω από τα βιβλία σου και πώς επηρεάζει αυτή τη διαδικασία συγγραφής σου;

Η έμπνευση στα πιο πολλά έργα της παγκόσμιας τέχνης προέρχεται από τη συνεχιζόμενη εσωτερική αναζήτηση και τη βαθιά ανάγκη να κατανοήσουμε τον άνθρωπο, τις αντιφάσεις του και τις υπαρξιακές του ανησυχίες. Στο «Μεταβολή» και το «Κόκκινο Σύννεφο», η κεντρική ιδέα είναι πάντα η ίδια: ο άνθρωπος που παλεύει με τον εαυτό του, που αναζητά τη λύτρωση μέσα από τις δικές του αντιφάσεις και τα λάθη του. Αυτή η έμπνευση συνδέεται άρρηκτα με την προσωπική μου θεώρηση του κόσμου, της μουσικής και της τέχνης γενικότερα.

Ο τρόπος που η μουσική μου επηρεάζει τη συγγραφή είναι άμεσος. Δεν γράφω με στόχο την αφήγηση ενός απλού γεγονότος ή της γραμμικής εξέλιξης μιας πλοκής. Κάθε βιβλίο είναι για μένα ένα είδος μουσικής σύνθεσης, όπου οι λέξεις είναι οι νότες και οι χαρακτήρες οι ήχοι που παίρνουν μορφή και συνδέονται για να δημιουργήσουν μια συνεχιζόμενη συναισθηματική ένταση. Αυτή η διαδικασία συγγραφής δεν είναι ποτέ απλή. Είναι μια διαρκής αναζήτηση και αποδοχή της αντιφατικής φύσης του ανθρώπινου ψυχισμού.

• Αν μπορούσες να συμβουλεύσεις τις γυναίκες αναγνώστριες του site για το πώς να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της ζωής μέσα από τη δύναμη της γραφής, τι θα τους έλεγες;

Η γραφή έχει μια μοναδική δύναμη: να γίνει καθρέφτης της ψυχής μας, να αποκαλύψει τις κρυφές μας ανησυχίες και να μας προσφέρει μια διέξοδο στις δυσκολίες της ζωής. Αν μπορούσα να συμβουλεύσω τις γυναίκες αναγνώστριες, θα τους έλεγα να μη φοβούνται να εξερευνήσουν τις πιο σκοτεινές ή πιο προσωπικές πλευρές του εαυτού τους μέσα από τη συγγραφή. Η γραφή δεν είναι μόνο ένας τρόπος να μιλήσουμε για τον κόσμο γύρω μας, αλλά και ένας τρόπος να κατανοήσουμε καλύτερα τις εσωτερικές μας συγκρούσεις και τα συναισθήματά μας.

Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες της ζωής, πολλές φορές το να βάλουμε τις σκέψεις μας σε λέξεις μπορεί να είναι λυτρωτικό. Γράφοντας, μπορούμε να ανακαλύψουμε μια αίσθηση ελευθερίας, να απελευθερώσουμε την θλίψη, τον πόνο, την απογοήτευση ή την απορία, και να δημιουργήσουμε κάτι όμορφο από αυτό. Το να αναγνωρίσουμε και να εκφράσουμε κάτι μύχιο και προσωπικό μέσα από τις λέξεις είναι μια πράξη θάρρους, και μπορεί να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε ξανά την ομορφιά μέσα από τη διαδικασία της αναγέννησης.

Συμβουλεύω τις γυναίκες να μην διστάζουν να γράψουν ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς και χωρίς φόβο για το τι θα πουν οι άλλοι. Η γραφή είναι μια μορφή αυτοεκτίμησης και αυτοσεβασμού. Όταν γράφουμε, ο κόσμος γύρω μας γίνεται πιο κατανοητός, και εμείς πιο δυνατοί.